Ten artykuł należy dopracować zgodnie z zaleceniami edycyjnymi: poprawić styl – powinien mieć encyklopedyczną formę, zweryfikować treść i dodać źródła. Po wyeliminowaniu niedoskonałości prosimy usunąć szablon {{Dopracować}} z kodu tego artykułu.

Mrągowo
Herb Mrągowa Flaga Mrągowa
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	mrągowski
Gmina • rodzaj	Mrągowo miejska
Założono	1348
Prawa miejskie	1444
Burmistrz	Otolia Anna Siemieniec
Powierzchnia	14,81[1] km²
Wysokość	20-200 m n.p.m.
Ludność (XII 2009) • liczba • gęstość	21 732[1]▼ 1 467,4 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 89
Kod pocztowy	11-700 do 11-709
Tablice rejestracyjne	NMR
Położenie na mapie Polski Mrągowo
53°52'N 21°18'E / 53.867, 21.3 (pokaż mapę)
TERC (TERYT)	6283610011
Miasta partnerskie	Grünberg Limanowa
Urząd miejski ul. Królewiecka 60a 11-700 Mrągowo
Galeria zdjęć w Wikimedia Commons
Hasło Mrągowo w Wikisłowniku
Strona internetowa miasta

Mrągowo (hist. Ządzbork, Ządźbork, Żądzbork, niem. Sensburg) – miasto i gmina w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie mrągowskim. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa olsztyńskiego.

Miasto słynie z corocznie organizowanego Pikniku Country i jest popularnym ośrodkiem turystycznym i wypoczynkowym na Mazurach.

Spis treści [ukryj] 1 Geografia 1.1 Położenie 1.2 Ukształtowanie powierzchni 1.3 Struktura powierzchni 1.4 Klimat 1.5 Osiedla Mrągowa 1.6 Demografia 2 Historia 2.1 Symbole Miasta 2.2 Nazwa miasta 3 Wojsko w Mrągowie 4 Architektura 4.1 Urbanistyka 4.2 Zabytki 4.3 Pomniki 4.4 Atrakcje turystyczne 5 Gospodarka 5.1 Przemysł 5.2 Handel 5.3 Warmińsko-Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna 6 Transport i komunikacja 6.1 Transport drogowy 6.2 Transport kolejowy 6.3 Komunikacja miejska i samochodowa 7 Kultura 8 Edukacja 8.1 Szkoły podstawowe i gimnazja 8.2 Szkoły średnie 9 Religia 9.1 Protestantyzm 9.2 Katolicyzm 9.3 Judaizm 9.4 Prawosławie 9.5 Inne 10 Przyroda 10.1 Zieleń miejska 10.2 Obszary chronione 10.3 Jeziora w pobliżu Mrągowa 11 Sport i rekreacja 12 Polityka 13 Miasta partnerskie 14 Przypisy 15 Zobacz też 16 Linki zewnętrzne

Geografia [edytuj]

Położenie [edytuj]

Administracyjnie Mrągowo należy do województwa warmińsko-mazurskiego. W okresie 1975-1998 znajdował się w województwie olsztyńskim. W administracji kościelnej Mrągowo należy do diecezji warmińskiej. Zgodnie z podziałem geograficznym leży na Pojezierzu Mrągowskim, które jest częścią Pojezierza Mazurskiego.

Odległości do najważniejszych miast Polski

• Warszawa – 197 km
• Łódź – 289 km
• Kraków – 470 km
• Wrocław – 460 km
• Poznań – 360 km
• Bydgoszcz – 270 km
• Gdańsk – 196 km
• Olsztyn – 59 km
• Białystok – 183 km

Ukształtowanie powierzchni [edytuj]

Teren, na którym położone jest Mrągowo charakteryzuje się dużą ilością jezior oraz pagórków pochodzenia lodowcowego z Wzniesieniem Wyszemborskim, które ma wpływ na kształtowanie mikroklimatu w mieście i najbliższej okolicy. Ukształtowanie powierzchni nastąpiło w ostatniej fazie zlodowacenia. Miasto leży w krajobrazie młodo-glacjalnym, pagórkowatym, pojeziernym. Teren miasta, jak i najbliższej okolicy pod względem hipsometrycznym jest bardzo urozmaicony. Obok wzgórz morenowych jak Wzgórze Jaenike, Góra Czterech Wiatrów, wzniesienia nad jeziorem Czarnym i w Polskiej Wsi (ok. 200 m n.p.m.), występują głębokie rynny jeziorne, wypełnione wodą lub obniżenia terenu np. w kierunku Użranek (116 m n.p.m.). Maksymalna deniwelacja dochodzi do 95 m. Występują również głębokie wąwozy, prawie w centrum miasta (przy ulicy Giżyckiej i Wileńskiej).

Struktura powierzchni [edytuj]

Według danych z 2002^[2] Mrągowo ma obszar 14,81 km², w tym:

• użytki rolne: 17%
• użytki leśne: 8%

Miasto stanowi 1,39% powierzchni powiatu.

Klimat [edytuj]

Mrągowo leży w strefie klimatu umiarkowanego. Średnia roczna temperatura wynosi +6,7ºC, średnia temperatura w lipcu wynosi +17,2 °C, a w styczniu -3,5 °C. Średnia suma opadów w skali roku wynosi od 450 do 600 mm. Występują tu wiatry zmienne z kierunków wschodnich i zachodnich, o średniej prędkości 4 m/s.

Osiedla Mrągowa [edytuj]

Nie istnieje formalny podział Mrągowa, ale na mapach można odnaleźć następujące osiedla:

• Centrum – najstarsza część miasta. Położona w jego środkowej części. Zlokalizowanych jest tu większość zabytków.
• Osiedle Parkowe – położone w zachodniej części miasta między ulicami Brzozową, Rynkową, a linią kolejową.
• Osiedle Metalowców – położone w południowej części miasta na wzgórzu między trasą nr 16, a linią kolejową.
• Osiedle Brzozowe – położone na wzgórzu przy trasie krajowej nr 16.
• Osiedle Grunwaldzkie – położone między trasą nr 16, a jeziorem Czos.
• Osiedle Nikutowo – położone w południowej części miasta między jeziorem Sułtapie Małe, a linią kolejową.
• Osiedle Mazurskie – położone w zachodniej części miasta przy linii kolejowej.
• Osiedle Medyk – położone w północnej-zachodniej części miasta między jeziorem Juno, a Leśną Drogą.

Demografia [edytuj]

Mrągowo zaczęło rozwijać się od początku swojego istnienia. Najpierw była to niewielka nie przekraczająca 100 mieszkańców osada. Po nadaniu w 1444 przywileju lokacyjnego rozwój miasta następował znacznie szybciej. Przeszkodą były ciągłe pożary, epidemie i wojny. W 1541 miasto liczyło 450 mieszkańców, w 1818 1 600, a w 1939 9 877. Po II wojnie światowej nastąpił gwałtowny rozwój. Powstawały nowe osiedla i ulice. W latach 80. XX w. do Mrągowa przyłączono pobliską wieś Nikutowo. W 1970 miasto liczyło 18 000 mieszkańców, a w 1997 ok. 23 000. W obecnych czasach następuje spadek ludności, czego powodem są wyjazdy młodych ludzi do większych miast bądź za granicę. Obecna liczba ludności to 21 734 mieszkańców.

Zmiana liczby ludności:

rok   Liczba ludności 1444 100 1541 450 1816 1 500 1837 2 302 1852 2 164 1861 2 507 1865 3 065 1867 3 137 1888 3 611 1898 4 000

rok   Liczba ludności 1910 6 129 1919 5 461 1925 7 421 1930 8 500 1933 8 757 1936 8 929 1939 9 877 1945 3 369 1948 6 300 1974 13 700

rok   Liczba ludności 1977 15 600 1982 18 000 1999 22 020 2000 22 084 2001 22 109 2002 22 037 2003 22 016 2004 21 884 2005 21 809 2006 21 715

rok   Liczba ludności 2008 21 734 2009 21 732

Dane z 31 grudnia 2008^[3]:

Opis	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
jednostka	osób	%	osób	%	osób	%
populacja	21 734	100	11 303	52	10 431	48
gęstość zaludnienia (mieszk./km²)	1467,5		763,2		704,3

Struktura wiekowa

• 25% – ludność w wieku przedprodukcyjnym
• 61% – ludność w wieku produkcyjnym
• 14% – ludność w wieku poprodukcyjnym

Historia [edytuj]

 Osobny artykuł: Historia Mrągowa.

Teren, na którym powstało Mrągowo nosi nazwę Galindii od nazwy staropruskiego plemienia, zamieszkującego obecną ziemię mrągowską.

Niedokończone badania archeologiczne w latach 30. prowadzone przez archeologów z Uniwersytetu Królewieckiego potwierdziły legendę przekazywaną z pokolenia na pokolenie, że pierwsza osada znajdowała się na wyspie jeziora Czos (obecnie Półwysep Ostrów).

Od początku istnienia jak większość Galindii podlegała administracji w Szestnie, które było siedzibą wójta – prokuratora krzyżackiego pełniącego funkcję administratora z ramienia komtura bołgijskiego.

Nie zachował się dokument lokacyjny, co nie pozwala określić dokładnej daty założenia miasta. Na jednej z pieczęci miasta figuruje rok 1348. Wiadomo zaś, że w latach 1404-1407 komtur bałgijski Jan von Sayn, lokował miasto na prawie chełmińskim, a wielki mistrz krzyżacki Konrad von Jungingen nadał tej miejscowości prawa miejskie. 20 lutego 1444 Konrad von Ehrlichskansen w Szestnie na prośbę mieszkańców odnowił pierwotny przywilej lokacyjny miasta Mrągowa, od którego przyjęła się data nadania praw miejskich. Mrągowo podobnie jak wiele innych miast pruskich przeżywało wzloty i upadki. Palone było przez Litwinów, trawione przez liczne pożary, dziesiątkowane przez epidemię i inne kataklizmy.

Jednak nadanie praw miejskich pozwalało na prowadzenie swobodnej działalności gospodarczej, chociaż odległość między Mrągowem, a Szestnem nie przekraczała 5 km. Władzę w mieście sprawował burmistrz z radą założoną z sześciu rajców, wymienionych po raz pierwszy w 1444 w dokumencie. Sądownictwo miejskie sprawowała ława złożona z sześciu ławników. Przywilej lokacyjny przewidywał planową zabudowę miasta w trudnych warunkach terenowych między jeziorami. W pobliżu Rynku (obecnie plac M. Kajki) był zbudowany kościół parafialny istniejący od 1409. Proboszczem parafii w 1485 ksiądz Stanisław, niewątpliwie Polak. W pobliżu miasta znajdowała się kaplica św. Jerzego należąca do braci zakonnych. W południowej części miasta (obecnie osiedle Nikutowo) istniał duży jak na owe czasy browar miejski. W latach 1454-1466 podczas wojny trzynastoletniej Mrągowo było wiele razy grabione i niszczone. Po wojnie przypadło w posiadanie państwu krzyżackiemu.

Miasto zostało w 1520 zdobyte i spalone przez oddziały polsko-czeskie. W 1527 w wyniku zniszczeń Książę Albert Hohenzollern nadał przywileje w celu złagodzenia szkód poniesionych przez miasto podczas wojny. W kolejnych latach Mrągowo nękały pożary skutkiem czego było ubożenie ludności.

W 1754 wybudowano nowy kościół, rozwijała się szkoła miejska podporządkowana miejscowemu proboszczowi. W latach 1719-1733 podczas wojen prowadzonych przez Prusy w mieście stacjonował 4 pułk kirasjerów, w 1740 3. pułk huzarów, a w latach 1746-1772 7. pułk huzarów. W latach 1770-1792 przebywał tu 9. pułk Bośniaków (budynek w którym mieściła się ich strażnica istnieje do dziś przy pl. Kajki). W 1786 założono cmentarz miejski. Zbudowano spichlerz przy dzisiejszej ulicy Roosevelta. Pomimo częstych wojen w tych latach miasto wzbogacało się o nowe domy parterowe rzemieślników i wokół rynku nie było już miejsca do zabudowy. W 1812 przez miasto przemaszerowały wojska Napoleońskie, które dokonały wielu zniszczeń i zubożyły okolicę. Dotychczas przeważająca ilość ludności polskiej zaczęła maleć w związku z usuwaniem języka polskiego ze szkół oraz nacisku miejscowej administracji niemieckiej. Mrągowo już od dłuższego czasu było przygotowane na siedzibę powiatu.

Już w 1800 kilku urzędników przeniosło swoje urzędy z Szestna do Mrągowa. W 1830 połączono sąd miejski z sądem powiatowym w Szestnie. 1 września 1818 Mrągowo stało się siedzibą powiatu. Pierwszym starostą był kapitan w stanie spoczynku August Lyśniewski. Starostwo mieściło się w jednym z budynków przy Rynku, który został strawiony przez pożar. Wzrastały potrzeby mieszkańców miasta i okolicznych wsi. W 1819 założono pierwszą aptekę aptekarza Graape (obecnie apteka pod orłem). Pomyślny rozwój miasta przerwał z 23 na 24 marca 1822 wielki pożar, który zniszczył ponad połowę zabudowań. Dzięki pożyczkom zaciągniętym przez rzemieślników i władze miasta z banku w Królewcu – miasto zaczęto odbudowywać i rozbudowywać w kierunku północnym. 3 sierpnia 1825 oddano do użytku ratusz do którego przeniosło się starostwo i sąd. W tym samym roku zbudowano również nową szkołę przy ulicy Kościelnej. W latach 30. panowały zarazy cholery na którą w Mrągowie zmarło około 40 osób. W kolejnych latach do miasta napływał ludność żydowska oraz Filiponi z okolic Wojnowa i Olecka. Przybywało również ludzi wyznania katolickiego. W 1860 poświęcony został nowy kościół rzymskokatolicki. Ważnym wydarzeniem było otwarcie 1 maja 1887 kolei wąskotorowej łączącej Mrągowo z Kętrzynem, a w 1888 linii kolejowej łączącej Mrągowo z Biskupcem i Rucianem przez Piecki. W 1889 powstała gazownia nad jeziorem Czos, dzięki której ulice miast zostały oświetlone, oraz koszary, w których mieściła się szkoła policyjna.

W 1900 miasto posiadało już wodociągi i kanalizację. W 1903 do użytku oddano nową szkołę oraz szpital. Burmistrz Hermann Jaenike dbał o estetyczny wygląd miasta. Na jego cześć wzgórze na, którym za jego rządów wybudowano wieże widokową Bismarcka nazwano jego nazwiskiem. W 1905 w lesie nad jeziorem Juno wybudowano amfiteatr oraz wiele obiektów o charakterze rekreacyjnym (obecnie Park im. Słowackiego). Las, a właściwie park był oświetlony setkami kolorowych lampionów, były piękne ścieżki spacerowe, place zabaw, restauracje, a w latach 30. nawet sanatorium. Nad brzegiem jeziora Juno i w parku odbywały się różne imprezy sportowe, kulturalno-rozrywkowe itp. W latach 1912-1913 oddano do użytku gmach starostwa.

W czasie I wojny światowej koszary w Mrągowie zostały zajęte przez Rosjan. Po zakończeniu wojny aż do 1920 nie było w mieście stabilizacji, co utrudniało normalny rozwój. 11 listopada 1920 przeprowadzony został Plebiscyt w, którym zwyciężyli Niemcy. W latach 20. rozpoczęto budowę reprezentacyjnych gmachów szkół średnich, domów mieszkalnych oraz hoteli. Lata II wojny światowej były wyjątkowo trudne z powodu dokonywania tzw. czystek wśród społeczeństwa pod względem lojalności wobec polityki Hitlera. Szczególnie postępowano z ludnością wykazującą polskie postawy narodowe. Aresztowano i wywożono do obozów koncentracyjnych. W szczególnie brutalny sposób został zabity działacz polski Julian Jaskółka. Życie kulturalne i towarzyskie zupełnie zanikło, setki młodych mężczyzn zostało wcielonych do Wermachtu. Mrągowo było miejscem obozu jeńców wojennych polskich, francuskich, włoskich i rosyjskich, miejscem obozów pracy składających się głównie z Polek i Polaków przywiezionych na przymusowe roboty. 27 stycznia 1945 roku miasto zostało zdobyte i zniszczone przez Armię Czerwoną w około 20%. W lipcu 1945 roku urząd burmistrza objął polski repatriant z Wileńszczyzny Feliks Guis, który wspólnie z pierwszym starostą Czesławem Krzewińskim przywracał miasto do życia. Miejsce wyjeżdżającej ludności autochtonicznej lub ubyłej w czasie działań wojennych zaczęli zajmować Polacy z Kurpiowszczyzny, województw Centralnej Polski oraz wysiedleńcy z Kresów Wschodnich Polski. Pomimo, że w Mrągowie nie było działań wojennych, miasto zostało spalone tuż po wyzwoleniu. W 1947 roku Komisja Zmiany Nazw Miejscowości nadała dla miasta polską nazwę Mrągowo na cześć Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza.

Symbole Miasta [edytuj]

• Herb – przedstawia czarną lewą przednią łapę niedźwiedzia na białym lub srebrnym tle. Miasto używa takiego herbu przypuszczalnie od połowy XVI wieku. Widnieje on na kilku pieczęciach miejskich z 1589, 1736, 1837 r. Z herbem wiąże się pewna legenda.
• Flaga
• Hejnał

 Osobny artykuł: Herb Mrągowa.

Nazwa miasta [edytuj]

Wokół pochodzenia pierwotnej nazwy miasta krąży wiele legend i wiążących się z nimi hipotez. Niemiecka nazwa Sensburg lub 'Segensburg przyjęła się podczas lokacji miasta. Ludność polska napływająca w okolice Mrągowa, głównie z Mazowsza, używała zwykle spolszczonej nazwy: Ządźbork lub Ządzbork. Nazw tych używano zmiennie aż do 1947 r., do chwili nadania miastu nazwy Mrągowa dla uczczenia pamięci jednego z najwybitniejszych obrońców języka oraz polskości na Warmii i Mazurach – Krzysztofa Celestyna Mrongowiusza.

Wszystkie hipotezy dotyczące źródłosłowu dawnej nazwy wiążą się z pierwszym członem Sens. Drugi człon – burg – miało w swojej nazwie wiele miast wschodniopruskich, np. Johannisburg – Pisz, i wyjaśnienie go nie sprawia wielkich trudności etymologicznych, gdyż Burg oznacza – zamek, gród, miasto. Pierwszy zaś człon jest źródłem różnych legend oraz wielu hipotez naukowych, które starają się uzasadnić znaczenie i pochodzenie całej nazwy. Podstawą tych spekulacji były nazwy Mrągowa użyte w zapisach kronikarskich i dokumentach, jak np.: Seinszburg (1348), Seynsburg (1442), Seynsborg i Sensburgk (1444), Seesburck (1527), Seenssburg (K. Henneberger) oraz Seegensburg (M. Toeppen). Opierając się na pierwszym członie przytoczonych w źródłach nazw, przyjmowano utworzenie nazwy miasta od kosy (Sense), którą – jak mówi legenda – odcięto niedźwiedziowi łapę podczas polowania, od czynszu (Zins), pobieranego z pobliskich okolic przez urzędników podatkowych, jezior (Seen), jakie wokół otaczały Mrągowo. Inna hipoteza nawiązywała do rzeki Sajny (Says, Saynfhis, Zaim, Zayenfuluss), której nazwa prawdopodobnie pochodzi z czasów sprzed lokacji Mrągowa, a jej źródłosłów zaczerpnięto z języka staropruskiego lub litewskiego. Wreszcie można snuć też domysły, że rdzeń nazwy Sensburg pochodzi od nazwiska komtura Bałgi Jana von Sayna, nadawcy praw miejskich podczas pierwotnej lokacji Mrągowa na początku XV wieku. Wszystko to są jednak przypuszczenia.

Wojsko w Mrągowie [edytuj]

XVIII wiek

• 1719-1736 – 4 Pułk Kirasjerów,
• 1740 – 3 Pułk Huzarów,
• 1746-1772 – 7 Pułk Huzarów,
• 1770-1792 – 9 Pułk Bośniaków,

XIX\XX wiek

• 1899-1908 – 1 i 2 Batalion Piechoty Regimentu Mazurskiego,
• 1905-1914 – 6 Batalion Karabinów Maszynowych
• 1909 – 1 i 3 Batalion Piechoty Regimentu Warmińskiego
• 25 sierpnia 1914-29 sierpnia 1918 – 4 Pułk Ułanów i 4 Pułk huzarów-Armii Rosyjskiej
• 1946-1954 – 54 Pułk Piechoty Wojska Polskiego
• 1955-2002 – 9 Ośrodek Szkolenia Specjalistów Łączności

Aktualnie

• 1961-do dzisiaj – Wojskowy Ośrodek Szkoleniowo-Kondycyjny (WOSzK) w Mrągowie podporządkowany Dowództwu Garnizonu Warszawa

Architektura [edytuj]

Urbanistyka [edytuj]

Zabytki [edytuj]

Ratusz – centralny punkt mrągowskiego rynku. Wybudowany został w 1825 roku i był oznaką rozwoju miasta. Wyremontowany w latach 90. jest dziś wizytówką miasta, Mieści się tu Oddział Muzeum Warmii i Mazur, swoją siedzibę mają tu także organizacje społeczne.

Strażnica Bośniacka – ryglowy budynek z ok. XVIII w. obok ratusza gdzie w roku 1790 stacjonował 9 Pułk Bośniaków. Obecnie mieści się tu izba pamięci, poświęcona niemieckiemu pisarzowi, urodzonemu w Pieresławku koło Piecek, Ernestowi Wichertowi.

Zabytkowe kamienice – centrum Mrągowa składa się głównie z kamieniczek, położonych przy brukowanych ulicach, co bardzo dobrze odzwierciedla klimat dawnego mazurskiego miasteczka.

Apteka "Pod Orłem" – jeden z najstarszych i najlepiej zachowanych budynków w mieście z początku XIX w. W 1819 założona została tu pierwsza w Mrągowie apteka, i istnieje do dziś. Na zewnętrznej ścianie budynku znajduje się figura orła.

Cerkiew prawosławna – budynek zbudowany w 1895 roku jako bożnica żydowska, która podczas Nocy Kryształowej została zdewastowana. Obecnie mieści się tu kościół prawosławny pw. Przemienienia Pańskiego. W 2000 roku odnowiono wnętrze budynku.

Kamienica rabina – zabytkowy budynek położony przy ulicy Ratuszowej, wybudowany w 1904 roku. Do 1938 roku mieszkał tu i miał swój sklep odzieżowy ostatni mrągowski rabin żydowski.

Kościół ewangelicki – obiekt wybudowany w XVIII wieku, który był kilkakrotnie przebudowywany. Wewnątrz budynku znajduje się kruchta północna-salowa i absyda z 1753 roku. Za ołtarzem znajduje się płyta nagrobkowa z 1785 roku.

Kościół katolicki pw. św. Wojciecha – Zbudowany w stylu neogotyckim w 1860 roku. Na ziemi należącej do wdowy po burmistrzu Timniku, która po śmierci męża podarowała swoje dobra dla gminy katolickiej. Obok znajduje się budynek dawnej plebani, dziś mieści się tu kancelaria parafialna i biblioteka.

Gmach Urzędu Miejskiego – budynek reprezentacyjny z 1912 roku wybudowany w stylu neorenesansowym holenderskim. Obecnie mieści się tu Urząd Miasta, Urząd Gminy i Starostwo Powiatowe. Przed urzędem stoi pomnik patrona miasta Mrongowiusza.

Budynek sądu – neogotycki budynek z 1898 roku, zbudowany z czerwonej cegły, zaprojektowany przez architekta Krakowskiego. W latach międzywojennych za sądem mieściło się więzienie miejskie, które zostało spalone po wojnie. Przed budową sale sądowe mieściły się w ratuszu.

Wieża Bismarcka – wieża znajduje się w parku im. W. Sikorskiego, na tak zwanym Wzgórzu Jaenike. Po wojnie mieściła się tu stacja radiowo-telewizyjna. Obecnie wieża nie jest udostępniona dla turystów, można ją oglądać jedynie z zewnątrz.

Zabytkowe cmentarze – położone są one przy ulicy Brzozowej – katolicki, pozostałości po ewangelickim oraz prawosławny. Katolicki powstał na ziemi przekazanej przez Justyę Timnik gminie katolickiej. Obok w miejscu gdzie dziś mieści się pralnia, usytuowany był cmentarz żydowski. W 1938 został zniszczony przez Niemców, a w 1947 roku teren ten zniwelowano.

Budynki koszar – wybudowane w 1898 roku. Stacjonowały tu bataliony piechoty mazurskiej i warmińskiej, a podczas I wojny światowej wojska rosyjskie. Od 1918 roku mieściła się tu szkoła policyjna, a po II wojnie światowej do 2002 roku jednostka wojskowa. Obecnie w dawnych budynkach powstały szkoła i mieszkania.

Pozostałości po wiadukcie "zwalony most" – dawny most kolejowy w Nikutowie na linii Mrągowo-Piecki–Ruciane. Most powstał w 1898 r. Budowniczym był najbogatszy Żyd Szczytna o nazwisku Macht – słynny budowniczy linii kolejowych i mostów w Prusach Wschodnich. Wiadukt został zniszczony w 1945 roku przez Armię Czerwoną. Obecnie można zobaczyć jego pozostałości.

Stara Chata – obecnie restauracja. Mieści się w jednym z najstarszych budynków miasta, zbudowanym z niewypalanych cegieł. Przez ponad sto lat budynek zajmowali Żydzi, prowadząc w nim dwa zakłady szewskie i zakład krawiecki konfekcji ciężkiej.

 Osobny artykuł: Ratusz w Mrągowie.

 Osobny artykuł: Synagoga w Mrągowie.

 Osobny artykuł: Rynek w Mrągowie.

 Osobny artykuł: Stare Miasto w Mrągowie.

Pomniki [edytuj]

• Pomnik M. Kopernika – odsłonięty w 1973 r. z okazji 500. rocznicy urodzin uczonego, mieści się na placu Wyzwolenia. Autorem projektu głowy Kopernika jest artysta rzeźbiarz Bolesław Marschall, obecnie kustosz zamku w Reszlu. W Mrągowie istnieje jeszcze drugie popiersie Kopernika, stoi ono przed Publicznym Gimnazjum nr 2 w tym mieście.
• Pomnik Papieża Jana Pawła II (skwer Jana Pawła II)
• Pomnik patrona miasta – Mrongowiusza (ulica Królewiecka)
• Pomnik XXXV-lecia PRL (plac marszałka Józefa Piłsudskiego)
• Obelisk upamiętniający polskich i niemieckich lotników (przy Hotelu Mazuria)
• Mrągowska Syrenka (plac PCK)

Atrakcje turystyczne [edytuj]

• Amfiteatr nad jeziorem Czos – powstał w latach 80. XX w. Jest miejscem wielu imprez kulturalnych, m.in. Piknik Country, Mazurska Noc Kabaretowa, Festiwal Muzyki Kresowej
• Miasteczko Mrongoville – miasteczko w stylu dzikiego zachodu położone na peryferiach miasta. Dojazd drogą krajową nr 59 w kierunku Giżycka. Na początku 2008 roku została ukończona budowa.
• Plac Piłsudskiego – dawne miejsce gdzie były organizowane imprezy plenerowe, m.in. Piknik Country w Mieście, Festiwal Golonki, Wieczór Cygański. Obecnie znajduję się tam parking oraz postój taksówek.
• Promenada i molo nad jeziorem Czos- promenada z brukiem zaczynająca się od plaży na osiedlu grunwaldzkim, dookoła jeziora Czos a kończąc na pensjonatach za amfiteatrem na Jaszczurczej Górze.
• Wyciąg narciarski na Górze Czterech Wiatrów, czynny od stycznia 2005 r.
• Plac Unii Europejskiej- miejsce imprez plenerowych, mały amfiteatr w mieście położony nad jeziorkiem magistrackim w centrum miasta.
• skwer Jana Pawła II – zieleniec położony w centrum Mrągowa o powierzchni ok. 1 ha., oulicami: Roosevelta, Ratuszową, Kościelną oraz Nadbrzeżną. Skwer powstał w latach 60. XX w. na miejscu w którym stał zabytkowy szereg kamienic zniszczony podczas II wojny światowej. Obecnie znajduje się tu pomnik Papieża Jana Pawła II z 1999 r., autorstwa Wiesława Kaczmarka oraz dwa pomniki przyrody – 150-letnie dęby pirmidalne, a także molo nad jeziorem Czos.
• plac PCK – niewielki zieleniec położony w centrum Mrągowa o powierzchni 0,6 ha, ograniczony ulicami Mrongowiusza i Warszawską. Powstał w latach 50. XX w., po wybudowaniu Domu Kultury. Znajduje się tu fontanna, a obok położony jest obecne Centrum Kultury i Turystyki. Od października 2006 r. na placu trwały prace renowacyjne, które zakończyły się oficjalnym odłonięciem pomnika Mrągowskiej Syrenki dnia 7 lipca 2007 r.
• Muzeum Sprzętu Wojskowego - założone w 2010 roku przez mrągowskiego kolekcjonera, Sławomira Trzeciakiewicza. Zbiory muzeum to kilkanaście pojazdów wojskowych, z których najstarszy został wyprodukowany w 1943 roku. Jednym z najciekawszych eksponatów jest sprawny czołg T-55, wyprodukowany w 1983 roku.

Gospodarka [edytuj]

Głównymi dziedzinami gospodarki w mieście są przemysł spożywczy (mleczarski), drzewny (meblarstwo) i odzieżowy. Do największych zakładów Mrągowa zaliczyć można Zakłady Przemysłu Odzieżowego "Warmia", Okręgową Spółdzielnię Mleczarską oraz firmę Mazur Direkt Sp. z o.o. Firma została zamknięta, a jej teren stoi opustoszały. Nie przewiduje się żadnych inwestycji na terenie byłej firmy. W samym Mrągowie największe znaczenie mają handel i usługi. Dużą rolę w gospodarce miasta odgrywa także obsługa ruchu turystycznego.

Przemysł [edytuj]

(sekcja do opracowania)

Handel [edytuj]

(sekcja do opracowania)

Warmińsko-Mazurska Specjalna Strefa Ekonomiczna [edytuj]

Po kilkumiesięcznych staraniach 7 września 2004 roku Rozporządzeniem Rady Ministrów w Mrągowie została utworzona podstrefa Warmińsko-Mazurskiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej, która obejmuje 29,7 ha ^[4] gruntów położonych przy ulicy Przemysłowej i Giżyckiej. Teren podstrefy będzie jednak poszerzony w miarę napływu do niej inwestycji. Głównym celem powołania podstrefy jest stworzenie warunków do powstania nowych inwestycji na terenie gminy, które zaowocowałyby powstanie przynajmniej 120 nowych miejsc pracy w okresie pierwszych trzech lat jej funkcjonowania. Nowe inwestycje przełożyć się powinny także na wzrost obrotów innych przedsiębiorstw w regionie, przyciągnięcie do miasta wykwalifikowanej kadry oraz zagospodarowanie nieużytków miejskich.

Transport i komunikacja [edytuj]

Mrągowo położone jest na linii kolejowej Olsztyn-Ełk, powstałej w 1888 r., ze stacją Mrągowo. W mieście krzyżują się drogi prowadzące do Olsztyna, Szczytna, Augustowa, Kętrzyna i Giżycka. Działa miejska komunikacja autobusowa. Miasto nie posiada obwodnicy, ruch tranzytowy odbywa się głównymi ulicami miasta. W latach 2009-2010 ma powstać obwodnica zachodnia, a w latach 2010-2012 obwodnica południowa.

Transport drogowy [edytuj]

Główne drogi przebiegające przez Mrągowo: Drogi Krajowe

• 16 Grudziądz – Olsztyn – Mrągowo – Ełk – Ogrodniki
• 59 Rozogi – Mrągowo – Giżycko

Drogi wojewódzkie

• 591 Mrągowo – Kętrzyn – Michałkowo
• 600 Mrągowo – Szczytno

Planowane

S16 Grudziądz – Mrągowo – Augustów

Transport kolejowy [edytuj]

Komunikacja miejska i samochodowa [edytuj]

Komunikację miejską i samochodową zapewnia PKS Mrągowo. Dawniej komunikację miejską w Mrągowie zapewniał Zakład Komunikacji Miejskiej.

Kultura [edytuj]

Cyklicznymi wydarzeniami kulturalnymi odbywającymi się w Mrągowie są Mazurska Noc Kabaretowa, Międzynarodowy Festiwal Muzyki Country, zwany popularnie Piknikiem Country, Tydzień Ewangelizacyjny oraz Festiwal Kultury Kresowej, organizowany z inicjatywy Towarzystwa Miłośników Wilna i Ziemi Wileńskiej. W czerwcu odbywają się Mrągowskie Dni Kultury. W mieście działa Centrum Kultury i Turystyki, Młodzieżowy Dom Kultury, kino Zodiak, biblioteka miejska i pedagogiczna oraz Muzeum Ziemi Mrągowskiej. W ramach Centrum Kultury i Turystyki działają koła zainteresowań, między innymi plastyczne, taneczne, teatralne i muzyczne.

Placówki kulturalne: Centrum Kultury i Turystyki Miejska Bibliotek Publiczna Biblioteka Pedagogiczna Kino Zodiak Muzeum Ziemi Mrągowskiej

Imprezy: Mazurska Noc Kabaretowa Międzynarodowy Festiwal Muzyki Country Festiwal Kultury Kresowej Tydzień Ewangelizacyjny

W Mrągowie w 1966 r. kręcono film Kochajmy Syrenki, w którym główne role zagrali Jacek Fedorowicz i Bohdan Łazuka

W Mrągowie w 2009 r. kręcono film Komisarz Blond i wszystko jasne, w którym główne role zagrali Mariusz Pujszo i Paweł Deląg

Edukacja [edytuj]

Szkoły podstawowe i gimnazja [edytuj]

• Zespół Szkół nr 1 im. Mikołaja Kopernika
• Szkoła Mistrzostwa Sportowego im. gen. Mariusza Zaruskiego
• Zespół Szkół nr 4 im. generała Stefana "Grota" Roweckiego
• Zespół Szkół Specjalnych nr 5
• Szkoła Muzyczna I stopnia
• Gimnazjum nr 1 (OHP)

Szkoły średnie [edytuj]

• I Liceum Ogólnokształcące im. Obrońców Westerplatte
• II Liceum Ogólnokształcące Mistrzostwa Sportowego im. gen. Mariusza Zaruskiego
• Zespół Szkół nr 2 im. Władysława Jagiełły
• Zespół Szkół Zawodowych
• Zespół Szkół Rolniczych

Religia [edytuj]

Protestantyzm [edytuj]

(sekcja do opracowania)

Kościoły protestanckie

• Kościół Ewangelicko-Augsburski (ul. Kościelna)
• Kościół Zielonoświątkowy (ul. Spacerowa)

Katolicyzm [edytuj]

(sekcja do opracowania)

Kościoły i parafie rzymskokatolickie

• pw. św. Wojciecha (ul. Królewiecka)
• pw. bł. Honorata Koźmińskiego (ul. Olsztyńska)
• pw. Matki Boskiej Saletyńskiej (ul. Słoneczna)
• pw. św. Rafała Kalinowskiego (os. Grunwaldzkie)
• pw. św. Ojca Pio (os. Mazurskie)

Judaizm [edytuj]

(sekcja do opracowania)

Prawosławie [edytuj]

(sekcja do opracowania)

Parafie prawosławne

• Cerkiew pw. Przemienienia Pańskiego (ul. F. D. Roosevelta)

Inne [edytuj]

(sekcja do opracowania)

• Świadkowie Jehowy, zbór w Mrągowie

Kościoły i kaplice innych wyznań

• Kościół Nowoapostolski (ul. M. Konopnickiej)

Przyroda [edytuj]

Atrakcyjne położenie wśród lasów i jezior Pojezierza Mrągowskiego, a także liczne atrakcje turystyczne stawiają Mrągowo w gronie najchętniej odwiedzanych miast latem i zimą Warmii i Mazur. W ofercie aktywnych form wypoczynku znajdują się: spływy kajakowe, wycieczki piesze i rowerowe, jazda konna. Trasy wędrówek wiodą do Kętrzyna, Sorkwit, Reszla, Świętej Lipki oraz na szlak Wielkich Jezior Mazurskich. W pobliżu miasta istnieje wiele rezerwatów przyrody i terenów chronionych. W odległości ok. 10 km od miasta położony jest Mazurski Park Krajobrazowy.

Zieleń miejska [edytuj]

Zieleń miejska – stanowiąca skwery zlokalizowane na terenie miasta wraz z urządzeniami i elementami małej architektury. Łączna powierzchnia zieleni wynosi 7,3 ha, która obejmuje 5,7 ha samych trawników, wymagających starannej konserwacji. Kwietniki sezonowe stanowią 235 m² i obsadzane są rokrocznie sadzonkami kwiatów. 650 m² terenu stanowią skarpy trawnikowe obsadzone, a 2896 m² skarpy nieobsadzone. Na terenie miasta zainstalowanych jest ok. 200 sztuk ławek stałych i ok. 150 koszy stałych. Całorocznemu utrzymaniu i konserwacji podlegają dwie fontanny w mieście.

Las Komunalny (Park im. Słowackiego) – zajmuje powierzchnię 71 ha. Traktowany jest jako kompleks o założeniu parkowym. Nie prowadzi się w nim gospodarki typowo leśnej. Prace ogranicza się do cięć pielęgnacyjnych i sanitarnych drzewostanu. Nasilenie tych prac przypada na okres jesienno-zimowy. Wiosną i latem prowadzone są prace porządkowe, mający na celu przygotowanie obiektu do sezonu. Las miejski odwiedzany jest przez rzeszę turystów z uwagi na biegnące tędy szlaki wędrówek pieszych.

Obszary chronione [edytuj]

Mazurski Park Krajobrazowy rezerwat przyrody Gązwa rezerwat przyrody Krutynia rezerwat przyrody Łuknajno

rezerwat przyrody Pierwos rezerwat przyrody Piłaki rezerwat przyrody Strzałowo rezerwat przyrody Zakręt

Jeziora w pobliżu Mrągowa [edytuj]

• Czarne
• Czos
• Głębokie
• Juno
• Kociołek
• Kot
• Marcinkowskie
• Piecuch
• Sołtyskie
• Sutapie Małe

Sport i rekreacja [edytuj]

• Mrągowia Mrągowo – klub piłkarski
• Klub Żeglarski "Baza" Mrągowo
• Mrągowskie Stowarzyszenie Rowerowe

Polityka [edytuj]

Miasta partnerskie [edytuj]

Miasta partnerskie
Miasto	Kraj	Data podpisania umowy
Grünberg	Niemcy	12 października 1992
Limanowa	Polska	2 października 2006[5]

Przypisy

Zobacz też [edytuj]

• Kraina Wielkich Jezior Mazurskich
• Piknik Country
• Marcinkowo
• Herman Jaenike
• Mrągowscy Holendrzy

Linki zewnętrzne [edytuj]

• Mrągowo – Strona Urzędu Miejskiego
• Mrągowo Informacja Turystyczna
• Informacje o Mrągowie
• Mapy: Emapi • Google Maps • Targeo • Zumi
• Zdjęcia satelitarne: Google Maps • Wikimapia • Zumi

[pokaż] p • d • e Miasta województwa warmińsko-mazurskiego Miasta powiatowe Bartoszyce • Braniewo • Działdowo • Elbląg • Ełk • Giżycko • Gołdap • Iława • Kętrzyn • Lidzbark Warmiński • Mrągowo • Nidzica • Nowe Miasto Lubawskie • Olecko • Olsztyn • Ostróda • Pisz • Szczytno • Węgorzewo Miasta gminne Barczewo • Biała Piska • Biskupiec • Bisztynek • Dobre Miasto • Frombork • Górowo Iławeckie • Jeziorany • Kisielice • Korsze • Lidzbark • Lubawa • Mikołajki • Miłakowo • Miłomłyn • Młynary • Morąg • Olsztynek • Orneta • Orzysz • Pasłęk • Pasym • Pieniężno • Reszel • Ruciane-Nida • Ryn • Sępopol • Susz • Tolkmicko • Zalewo

[pokaż] p • d • e Powiat mrągowski Miasta Mikołajki • Mrągowo Gminy miejskie Mrągowo Gminy miejsko-wiejskie Mikołajki Gminy wiejskie Mrągowo • Piecki • Sorkwity

[pokaż] p • d • e Powiat mrągowski (1946-1975) Siedziba powiatu – Mrągowo Przynależność wojewódzka woj. olsztyńskie Miasta Mikołajki • Mrągowo Gminy wiejskie (1946-54 i 1973-75) Baranowo (do 1954) • Marcinkowo (do 1954) • Mikołajki (od 1973) • Mrągowo (od 1973) • Nawiady (do 1954) • Piecki • Rybno (do 1954) • Sorkwity • Ukta (do 1954) • Woźnice (do 1954) • Wyszembork (do 1954)